Acele Kamulaştırma süreci, normal kamulaştırmadan tamamiyle farklı, kamu hizmetinin ivedi olarak yerine getirilmesinin gerektiği hallerde başvurulan olağanüstü bir kamulaştırma yöntemidir. Peki, hangi durumlarda acele kamulaştırma yapılır, süreç nasıl ilerler ve acele kamulaştırma yetkisi kime aittir ?
Acele Kamulaştırma Süreci Nasıldır ?
Acele Kamulaştırma süreci, normal kamulaştırma işleminden tamamiyle farklı bir kamulaştırma şeklidir. Bilindiği gibi kamulaştırma süreci, özel kişi ve kuruluşların mülkiyetindeki taşınmazların kamu faydasına belli bir bedel karşılığında devlet ve kamu kurumlarının mülkiyetine kazandırılmasıdır. Kamulaştırmanın yapılabilmesi için belirli şartlar ve usuller bulunmaktadır. Kamulaştırma yapılabilmesi için kamu faydası kararı alınması kesin bir gerekliliktir. Kamu faydası kararı alındıktan sonra takdir komisyonu kurulur ve taşınmazın tahmini bedeli belirlenmektedir. Daha sonra malikler pazarlığa çağrılarak anlaşma yoluyla kamulaştırmaya gidilir. Anlaşma olmaması durumunda ise dayanağı bilgi ve belgeler ile asliye hukuk mahkemesinde tapu tescili ve bedel tespiti davası açılır. Mahkemece hazırlanan meşruhatlı davetiye taşınmaz sahiplerine gönderilerek kamulaştırma işlemine karşı 30 gün içerisinde idari yargıda dava açılabileceği ifade edilir. Bu süreçte bedele dair uyuşmazlıklar adli yargı merciinde devam eder. Asliye hukuk mahkemesi tarafından gönderilen meşruhatlı davetiyenin tebliği üzerine 30 gün içerisinde idare mahkemesinde dava açılması gerekliliktir.
Hangi Durumlarda Acele Kamulaştırma Yapılır ?
Özel mülkiyete tabi taşınmazın;
- Vatan savunması için gerekli olması,
- Bir hizmetinin ivedilikle görülmesi gerektiği konusu ile ilgili Cumhurbaşkanlığı kararı alınması,
- Özel kanunlarla düzenlenen olağandışı hallerde bu taşınmazlara ihtiyaç olması hallerinde acele kamulaştırma yöntemine başvurulur.
Acele kamulaştırma kararı alma yetkisi kime aittir ?
Acele kamulaştırma kararı alma yetkisi, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçmeden önce, Bakanlar Kurulu’na ait bir yetki iken, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesi ile birlikte acele kamulaştırma yetkisi Cumhurbaşkanlığı’nda bulunmaktadır.
Acele kamulaştırmanın, diğer kamulaştırmalardan farkı nedir ?
Acele kamulaştırma bir tespit davası olup; ivedi durumlarda mahkeme tarafından el konulacak taşınmazın kıymet takdiri yapılarak, belirlenen bedel mal sahibi adına mahkeme tarafından açılan banka hesabına yatırılması ile birlikte, idare tarafından taşınmaza el konulur. Bu davalarda; dava dilekçesi karşı tarafa tebliğ edilmek ve taraf teşkili sağlanmak zorunluluğu olmayıp yalnızca kıymet takdiri yapılır ve taşınmazın tescil ya da terkinine karar verilemez. El koyma kararından sonra, kamulaştırma süreci sonradan tamamlanır.
Acele kamulaştırma kararı alınan taşınmaz satılabilir mi ?
Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile acele kamulaştırma kararı verilmesi ve Resmi Gazetede bu kararın yayımlanması ile birlikte, acele el koyma yapacak idare tarafından, taşınmazın kayıtlı olduğu tapu müdürlüğüne, acele el koyma kararının şerh verilmesi için bildirim yapılır. Bu şerh, taşınmazın satışına engel olmayıp bu şerh akabinde, tapu müdürlüğü malik değişikliklerini, kamulaştırmayı yapan idareye bildirmek zorunluluğundadır.
Acele kamulaştırma kararı alınan taşınmaza, mahkemece el koyma ve taşınmazın başka birine devir, ferağ ve temlikinin yasaklanmasına dair şerh konulması kararı verilmesi akabinde, mahkeme kararı tapu müdürlüğüne bildirilir ve tapu müdürlüğünce mahkeme kararı uyarınca devir yasağına dair şerh konulur. Bu şerh akabinde, taşınmaz artık başka birine devredilemez.
Cumhurbaşkanlığı’nın acele kamulaştırma kararnamesine karşı dava açılabilir mi ?
Cumhurbaşkanlığının acele el koyma kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından, 30 gün içerisinde Danıştay’a yürütmeyi durdurma iptal davası açılabilir. Danıştay tarafından, acele kamulaştırma işleminin yürümesi durdurulmuş ise ya da iptal edilmiş olduğu halde mahkeme kararı henüz kesinleşmemiş ise asliye hukuk mahkemesinin acele kamulaştırma davasında, Danıştay kararının kesinleşmesi gereklidir.
Acele Kamulaştırma Bedeline İtiraz Dilekçesi Nasıl Verilir ?
Peki, acele kamulaştırma bedeline itiraz dilekçesi nasıl verilir ? Bu noktada, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası kişilerin mülkiyet hakkını güvence altına almıştır. Bu yüzden mülkiyeti size ait bir taşınmaz üzerinde kanunlara uygun birçok tasarrufta bulunma hakkınız bulunmaktadır. Kamulaştırılacak olan taşınmaz için açılan kamulaştırma davasıyla belirlenen kamulaştırma bedeli mülkiyet sahibi tarafından kabul edilmezse kamulaştırma bedeline itiraz edilebilmektedir. Bu aşamada, açılan kamulaştırma bedeli tespit davasıyla bilirkişi tarafından hazırlanan bilirkişi raporu ile belirlenen bedele mülkiyet sahibi tarafından kamulaştırma bedeline itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Kamulaştırma bedeline itiraz edebilmek için hazırlanan rapora 30 gün içerisinde asliye hukuk mahkemelerine başvurmak gerekmektedir. Mülkiyet sahibi kişilerin kamulaştırma bedeline yapılan itirazı akabinde tekrar değerleme işlemi başlatır. Açılan kamulaştırma bedelinin belirlenmesi ve tecili davası ile mahkeme tarafından bir kez daha kamulaştırma bedeli işlemine gidilir.
