Boşanma sürecinde mal paylaşımı, mahkemenin nihai boşanma kararını verdikten sonra, kural olarak evlilik içinde edinilmiş malların eşit bir şekilde paylaşılması esasına dayanır. Peki değer artış payı nedir, miras yoluyla elde edilen malvarlığı ‘edinilmiş mal’ kapsamında mıdır?
Mal Paylaşımı Hukukumuzda Nasıl Düzenlenmiştir ?
4721 sayılı Medeni Kanun’da, 01.01.2002 tarihinden itibaren taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça boşanma durumunda mal paylaşımı rejimi olarak “edinilmiş mallara katılma rejimi” hükümlerinin yasal mal rejimi olarak uygulanacağı kabul edilmiştir. Bu kanuna göre, her eş diğer eşin evlilik içinde “edinilmiş mal” niteliğindeki mallarının yarısının değeri üzerinde alacak hakkına sahiptir. Bu hak, ‘katılma alacağı davası’ açılarak talep edilmektedir. Bu dava uygulamada boşanma davası açıldığı zaman ayrı bir dava olarak açılmaktadır. İki ayrı dava eş zamanda açıldığı taktirde katılma alacağı davası için boşanma davasının netleşmesi beklenir.
Edinilmiş mallara katılma rejiminin başlama anı, eşler mal rejimi sözleşmesi ile diğer bir mal rejimi belirlenmemiş ise evlenme anıdır. Edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin şahsi mallarını kapsar.
Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.
Kanunda bir eşin edinilmiş mallarının özellikleri şöyle sıralanmıştır:
- Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
- Sosyal güvenlik ya da sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının ya da personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı sebebiyle ödenen tazminatlar,
- Kişisel mallarının gelirleri, edinilmiş malların yerine geçen değerlerdir.
Kanun gereğince şahsi mal sayılanlar ise şunlardır: Eşlerden birinin şahsi kullanımına yarayan eşya, mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan ya da bir eşin sonradan miras yoluyla veya herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, manevi tazminat alacakları, şahsi mallar yerine geçen değerlerdir.
Eşlerden birinin ölümü ya da yasal mal rejimi dışında diğer bir mal rejiminin seçilmesi durumunda edinilmiş mallara katılma rejimi sona erer. Mahkemece evliliğin iptal ya da boşanma nedeniyle sona erdirilmesine ya da mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi hallerinde, mal rejimi dava tarihinden geçerli olmak suretiyle sona erer.
Mal rejiminin sona ermesi sonrası tasfiye aşamasına geçilir. Tasfiye aşamasına geçilebilmesi için mal rejimin son bulması şarttır. Mal rejimin sona ermesi ile tasfiye işlemleri kendi kendine değil talep durumunda yapılır.
Taleple beraber şahsi mallar tasfiye işlemleri dışında bırakılarak edinilmiş mallar tasfiye edilir. Mal rejiminin bittiği sırada mevcut olan edinilmiş mallar tasfiye anındaki değerlerine göre hesaplanır. Dolayısıyla ilk önce eşlerden her birinin şahsi malları ve edinilmiş mallarının, mal rejiminin bittiği ana göre belirlenmesi gerekir. Sonrasında da ‘artık değer ‘belirlenir ve kural olarak bu değer eşler arasında eşit olarak paylaştırılır. Artık değer, edinilmiş mallara eklenecek değerler ve şahsi mallar ile edinilmiş mallar arasında denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak suretiyle, her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara dair borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır.
Edinilmiş mallara eklenecek değerler; eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında üçüncü kişilere yaptığı karşılıksız kazandırmalar, bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin payını azaltmak kastıyla yaptığı devirlerdir.
Edinilmiş malların tasfiyesinde denkleştirmeye dair kurallar Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir. Denkleştirme, bir eşin şahsi mallarına dair borçlarının edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara dair borçlarının şahsi mallardan ödenmesi halinde veya bir mal kesiminden diğer kesimdeki malın edinilmesine, iyileştirilmesine ya da korunmasına katkıda bulunulması halinde gündeme gelir. Bu nedenle oluşan değer artması veya azalması sonucunda denkleştirme, katkı oranına ve malın tasfiye zamanındaki değerine ya da mal daha önce elden çıkarılmışsa hakkaniyete göre yapılır.
Değer Artış Payı Nedir ?
Eşlerden birinin diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine ya da korunmasına hiç veya uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunması halinde tasfiye esnasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında sahip olacağı alacak hakkı “değer artış payı” olarak bilinir. Değer artış payının istenebilmesi için edinilmiş mallara katılma rejiminin sona ermesi gerekir. Mevcut mal rejimi sona ermeden değer artış payı istenemez.
