Kamu yararı söz konusu olduğunda gayrimenkullerin devlet veya kamu tüzel kişiliğine geçmesini sağlayan kanuni işleme kamulaştırma veya istimlak denir.
İdare tarafından istimlak kararı alınabilmesi için öncelikli olarak kamu yararının gözetilmesi gerekir. İstimlak kararını, idare, belediyeler, üniversiteler veya köy tüzel kişileri alabilir.
İstimlak Nedir ve Ne İşe Yarar ?
İstimlak, kamu yararı söz konusu olduğu zaman gayrimenkullerin kamu tüzel kişiliğine veya devlet himayesine geçmesine imkan sunan kanuni işleme denir. Halk dilinde istimlak, kamulaştırma adı ile de bilinir. İdare tarafından alınan istimlak kararında, öncelikle kamu yararının olması gerekir. İstimlak kararını belediyeler, üniversiteler veya köy tüzel kişileri alabilir.
İstimlak, kamu yararı için devletin veya tüzel kişilerin özel mülklerde bulunan taşınmaz malların bir kısmının veya tamamının bedelini ödeyerek satın almasına denir. Bir taşınmaz, kamu kuruluşları veya devlet tarafından imar planlarına uygun bir şekilde istimlak edilerek yol, metro, park, tramvay, alt ve üst geçit, otopark, mezarlık gibi kamu hizmet alanları için kullanılır.
İstimlak Bedeli Nasıl ve Ne Zaman Ödenir ?
İstimlak yapılacağı zaman, taşınmazın bedeli devlet tarafından peşin olarak ödenir. Üniversiteler, Belediyeler, Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ Genel Müdürlüğü tarafından istimlak yapabilir. Kamulaştırma yapılacak olan taşınmazın değeri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından belirlenen değerler üzerinden hesaplanır. Vatandaş daha sonra belirlenen ücret konusu ile ilgili uzlaşma tutanağına imza atar.
İstimlak Bedeli Hesaplama
İstimlak (kamulaştırma) bedeli, taşınmazın cinsi, yüz ölçümü ve kıymetini etkileyebilecek tüm unsurlar göz önünde bulundurularak hesaplanır. İstimlak tarihinde resmi makamlar tarafından yapılan kıymet takdirleri, arazide taşınmaz mal veya kaynağın mevkii şartlarına göre olduğu gibi kullanılması halinde sağlayacağı net getirisi, arsalarda istimlak gününden önce özel amaç için satılmayan emsal satışlara bakılarak bilirkişiler tarafından taşınmazın değeri tespit edilir. Akabinde ise gerekçeli değerleme raporuna dayalı olarak ilgililerin beyanı göz önüne alınır, taşınmazın mal ve kaynağı için istimlak değeri tespit edilir.
İstimlak ile Kamulaştırma Arasındaki Fark Nedir ?
Kamulaştırma ve istimlak aynı anlama gelir. Belediye tarafından istimlakın (kamulaştırma) yapılabilmesi için imar planında taşınmazın kamu hizmetine tahsis edilmesi gerekir. Kamulaştırma kapsamında kamu faydası gözetilir. Belediye encümenlerinin kararları, köy ihtiyar kurulları, ilçelerde kaymakam, il merkezlerinde ise valinin onayı ile tamamlanır. Kamu kurumları yönetim kurulu veya idare meclisleri ya da yetkili idare organları tarafından alınan tüm kamulaştırma kararları kontrolüne bağlı oldukları için bakanın, üniversite yönetim kurulu kararları rektörün, il daimi encümenleri, il idare kurulları, ilçe idare kurulları kararları valinin, yükseköğretim kurulu kararları kurul başkanının, Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu yönetim kurulu kararları genel müdürün, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu kararları Yüksek Kurum Başkanının, belediye ya da özel idarece verilen kararlar valinin onayı ile tamamlanır. İstimlak kararı verilen gayrimenkul üzerinde mezarlık, yol, park, otopark, alt veya üst geçit gibi çeşitli kamu hizmet alanlarının inşa edilmesi gerekir.
