Örtü altı tarımı, bitkilerin mevsimleri dışına kaydırılarak veya mevsimleri dışında yetiştirilmesine imkan sağlayan bir yetiştiricilik biçimidir. Ülkemizde örtü altı tarımı, alçak plastik tüneller, yüksek tüneller, cam ve plastik örtü materyaliyle örtülmüş seralardaki üretimi kapsamaktadır. Alçak plastik tünellerde bitkiler mevsimleri dışına kaydırılarak yetiştirilmekte ve üretimde erkencilik hedeflenmektedir. Yüksek tünellerde ve seralarda yapılan üretimde bitkiler mevsimleri dışında yetiştirilmektedir.
Ülkemizde örtü altı tarımı, plastiğin tarımda kullanımının başlamasıyla ticari önem kazanmıştır. 1970’li ve 1980’li yıllarda ekolojik koşulların uygun olduğu bölgelerde yayılmaya başlamıştır. 1990’lı yıllarda sera yatırımlarına ve serada yetiştiriciliğe uygulanan kaynak kullanımı ve destekleme fonu teşviki de alan artışında önemli katkı sağlamıştır. Bu yıllarda yüksek teknolojinin kullanıldığı modern seralar kurulmaya başlamış ve topraksız tarım, kullanım alanı bulmuştur. 2000’li yıllarda sürdürülebilir üretim yöntemlerinin ve sertifikalı üretimin yaygınlaşmaya başladığı görülmektedir (Tüzel vd. 2015). Günümüzde bahçe bitkileri türlerinin sağlık üzerindeki etkilerinin anlaşılması ile değişen tüketici talepleri yönlendirici olmaktadır. Kentlerdeki alanların değerlendirilmesine yönelik programlar ve küçük alanların hacim olarak etkin kullanımını sağlayan ve kontrollü koşullarda yapılan dikey tarım programları son yıllardaki önemli gelişmelerdir.
Örtü Altı Yetiştiriciliği Nedir?
Halk tarafından daha çok sera olarak tanınmış örtü altı yetiştiriciliği aslında seradan daha geniş bir alana sahiptir ve sera onun yalnızca bir koludur.
Örtü altı yetiştiriciliği iklim ve coğrafya gibi dış faktörlerin etkisini azaltarak ya da yok ederek yapılan sebze, meyve ve süs bitkisi yetiştiriciliğidir.
Örtü Altı Tarım Arazisi Nedir ?
Ülkemizdeki tanımlama 15 Aralık 2005 tarihine ve 26024 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Yönetmeliği’ne dayanmaktadır.
Bu yönetmenliğe göre;
Örtü altı tarım arazileri: İklim ve diğer dış etkilerin olumsuzluklarının kaldırılması ya da azaltılması için cam, naylon ya da benzeri malzeme kullanılarak oluşturulan örtüler altında ileri tarım yöntemleri kullanılarak tarım yapılan arazileri,
Su potansiyeli:
Planlama alanlarındaki yer üstü ve yer altında bulunan ekonomik olarak kullanılabilir su kaynaklarını,
Arazi etüdü:
Sürdürülebilir kullanımı temin için arazi özelliklerini tespite yönelik inceleme, haritalama ve raporlama çalışmalarını,
Toprak etüdü:
Toprakların çeşitli kullanımlar karşısındaki davranışlarını, potansiyel kullanımı ve sınırlandırmalarını belirlemek ve sınıflandırmak amacıyla; fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin belirlenmesi, haritalanması ve raporlama için yapılan çalışmalar bütününü,
Coğrafi bilgi sistemleri:
Konumsal verilerin sayısal olarak toplanması ve analiz edilmesini sağlayan yöntemleri ve metotları,
Tarım arazileri sınıfları:
Toprak ve diğer arazi özellikleri incelenerek, tarım arazilerinin ülke tarımındaki önemine göre, nitelikleri Bakanlık tarafından belirlenen nisbi tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ve marjinal tarım arazilerini,
Arazi kabiliyet sınıfları:
Toprak koruma ve kullanma verilerinin beraber değerlendirilerek nitelikleri Bakanlık tarafından belirlenen, arazi kullanma kabiliyet sınıfları da denilen I den VIII’e kadar yapılan sınıflamayı,
Arazi kullanım türleri:
Potansiyel kullanımların belirlenmesi için yerel, bölgesel ya da ülkesel ihtiyaçlar gözetilerek tarımsal ve tarım dışı kullanım türlerinin belirlenmesini ifade eder.
Sera Teknolojisi İşletme Özellikleri
Ülkemizdeki sera işletmeleri, büyüklükleri, yapısal özellikleri, üretim maliyetleri, iklimlendirme koşulları, teknoloji kullanımları gibi çeşitli özellikleri bakımından farklılık göstermiştir. İşletmeler düşük teknoloji kullananlar, orta ölçekli teknoloji kullananlar ve yüksek teknoloji kullananlar olmak suretiyle gruplanabilmektedir. Düşük teknoloji kullanan seralar kolay yapılardır ve ısıtma yoktur. Açıkta yapılan yetiştiriciliğe benzer uygulamalar görülür. Orta ölçekli olanlarda ısıtma sistemi düşük teknoloji kullananlara göre daha etkin olduğundan, sera içindeki iklim koşulları dış hava koşullarından nispeten farklılık gösterir. Topraksız tarım dahil olmak suretiyle daha ileri teknoloji kullanılabilir ve uygulamalar kısmen ya da tam otomatik olabilir. Yüksek teknoloji kullanan seralarda yatırım maliyeti yüksektir. Isıtma, havalandırma, evaporatif soğutma, aydınlatma, karbondioksit gübrelemesi gibi programlarla iklim denetimi yapılır ve sera içerisinde dış hava koşullarından tamamiyle bağımsız bir ortam yaratılır. Üretimde sera hacminden azami düzeyde faydalanan üretim sistemleri kullanılır.
İklimlendirme
Seralar bitkilerin mevsimleri dışında yetiştirilmesine imkan sağlayan yapılar olduğundan, seracılığın yapılacağı lokasyondaki iklim koşulları ve sera içinde bitki gelişimini etkileyen sıcaklık, CO2, ışık, nem gibi etkenlerin bitki gereksinimini karşılayacak şekilde düzenlenmesi, diğer bir ifade ile sera içinde iklimlendirme kontrolünün olması verim üzerinde doğrudan etkilidir.
