TBMM Deprem Araştırma Komisyonu’nun hazırladığı raporda, Türkiye’de nüfus ve ekonomik aktivitenin deprem riski yüksek şehirlerde yoğunlaştığı tespitine yer verilerek, depreme dirençli kent planlaması yapılması istendi.
İstanbul başta olmak suretiyle, deprem riski olan şehirlere yoğun göçün durdurulması ve kırsala dönüşün canlandırılması istenen TBMM deprem raporunda kentsel dönüşüm için faiz desteği ve KDV indirimi hakkında tavsiyelerde de bulunuldu.
Komisyon raporundaki 6.7 milyon riskli yapının dönüşümünde kentsel dönüşüm modeli ayrıntılı ele alınırken finansman problemi başta olmak suretiyle bazı tespit ve tavsiyeler kısacası şu şekilde sıralanıyor:
- Kentsel dönüşümün teşvik edilmesi amacıyla mülk sahiplerine verilen faiz desteği oranı ile kredi miktarı artırılmalı, vadeler uzatılmalı.
- Faiz desteği; Merkez Bankası tarafından hesaplanan konut kredilerine uygulanan ortalama faiz oranının yüzde 50’si esas alınarak belirlenmeli.
- Kentsel dönüşüm için faiz destekli kredi kullandıracak bankalar ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasında yapılacak protokollerde kredi ödemelerinin, yapılan işin ilerleme oranlarını ve maliyetlerini gösteren pursantaj cetveline göre işi yürüten yüklenici firmaya hakediş bazında yapılmasını sağlayacak düzenleme yapılmalı.
- Kentsel dönüşümde maliyeti düşüren yenilikler ihtiva eden yerli ve hafif yapı malzemelerinin kullanılmasını teşvik edecek biçimde KDV indirimi uygulanmalı.
- Dünyanın çeşitli ülkelerinde kentsel yenileme ve iyileştirme projelerinde kullanılmak üzere geliştirilen Vergi Artışına Dayalı Finansman Yöntemi (Tax Increment Financing-TIF) kentsel dönüşüme kaynak sağlamaya yönelik alternatif teknikler arasında değerlendirilmeli. Bu finansman tekniği ile bir bölgede altyapı projelerinin (metro, hafif raylı sistem vb.) ile birlikte üstyapı (park, rekreasyon) ve benzeri kamu projeleri nedeniyle değer artışı meydana gelmesi halinde değer artışı üzerinden pay alınarak kentsel dönüşümün finansmanında kullanılması sağlanmalı.
- Uluslararası finans kuruluşlarından uygun koşullu kaynak temin edilmeli, küresel ölçekte yüksek düzeyde bulunan islami fonlardan faydalanılmalı, kira sertifikası (sukuk) ihracı vb. yöntemlerle ülkemize finansman çekilerek kentsel dönüşümde kullanılması sağlanmalı.
- Deprem riski yüksek bölgelerdeki belediyelerin yıllık yatırım bütçelerinin yüzde 10’unu kentsel dönüşüm projeleri için ayırmaları sağlanmalı ve ayrılan kaynağın yerinde kullanılması için gerekli denetimler yapılmalı.
- İmar planı değişikliği sonucu değer artış payı olarak tahsil edilen gelirlerden belediyelere aktarılan tutarlar kentsel dönüşüm projelerinde kullanılmalı.
- Emlak vergisi gelirlerinden belli oranda pay, kentsel dönüşüme ayrılmalı.
- Özellikle deprem açısından riskli olan şehirlerde, nüfusun ve ekonomik aktivitenin yoğunlaştığı görülmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, hazırlık çalışmalarını sürdürdüğü Türkiye Mekânsal Strateji Planı’nda, bazı şehirlerin dengesiz büyümesine karşılık orta büyüklükteki kentlerin kalkınması, cazibelerinin artırılması, mümkünse yeni cazibe merkezlerinin oluşturulması ile şehirlerin kademelenmesi gözden geçirilmeli. Deprem senaryoları geliştirilmeli.
- İstanbul başta olmak suretiyle deprem açısından riskli olan şehirlere yoğun göç durdurulmalı ve deprem riski azaltılmalı.
- Kırsal canlandırma, şehirlerimizde mevcut yapı ve nüfus yoğunluğunun azaltılmasına katkı sağlayacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca yürütülen Tarımköy uygulaması ile depreme dayanıklı, güvenilir konutlar ve diğer donatılar yapılarak vatandaşların hizmetine sunulmaktadır. Kırsala dönüşün hızlanması ve kentlerdeki nüfus yoğunluğunun azaltılması amacıyla bu programların bilhassa deprem riskinin yüksek olduğu illerde yaygınlaştırılması sağlanmalı.
